Gepubliceerd als column in Formaat Magazine van juni 2019.

Er mensen zijn die geloven dat ze geen talenten hebben, net zoals er mensen zijn die beweren dat ze niet creatief zijn. Niet dat ik hier een geitenwollensokkenpleidooi voor knutseltherapie wil voeren, maar dat creatief bezig zijn geestverruimend werkt zal niemand ontkennen. 

Creativiteit is breed

Een componist is creatief bezig, maar in mijn ogen gaan ook poetsvrouwen, postbodes en prenataal verpleegkundigen creatief aan de slag. Mensen die gepassioneerd met hun talenten aan de slag gaan, al dan niet professioneel, zijn daar automatisch creatief mee. Ze creëren tijd, producten en procedures, omgangsvormen en sfeer. Iedereen heeft talenten, maar vaak duurt het even, soms een heel leven, vooraleer we die ontdekken. Talenten ontdekken we buiten onze comfortzone, waarna we die comfortzone stukje bij beetje uitbreiden.  

De veilige experimenteerruimte die het jeugdwerk biedt is dé omgeving bij uitstek om op eigen tempo talenten te ontdekken en dingen te creëren. Het is de set waarop de jeugdwerker talenten herkent, uitdaagt en ontwikkelt. De jeugdwerker als producer van een machtige film, onzichtbaar op de juiste momenten maar betrokken bij het casten en het in goede banen leiden van het proces. 

Creativiteit zit overal

Er wordt gecreëerd in de keuken, op de playstation en op de muren. Een goede jeugdwerker vertrekt daarbij vanuit de leefwereld van de jongeren maar daagt die ook permanent uit. Als een goede producer zorgt die voor de perfecte cast en crew. Elk zijn interesses en talenten, en alles op zijn tijd. De spanning tussen de ‘veilige ruimte’ en het ‘experimentele’ kan soms hoog oplopen. Jongeren die er niet aan denken zelf ooit een televisieprogramma of radioshow te presenteren, graffiti-exposities te organiseren of een boomhut te bouwen, zullen dat ook niet snel zelf voorstellen. Jeugdwerkers schipperen permanent tussen het realiseren van een veilige en voorspelbare ruimte, en het uitdagen van diezelfde comfortzone. Ze slagen erin om dat evenwicht voor iedere groep en iedere jongere te bewaren. Vertrekken vanuit de leefwereld van jongeren betekent dus niet énkel uitvoeren wat de jongeren zelf expliciet vragen. De filmproducer bemiddelt en organiseert.

Producers leggen budgetten vast, de ruimte waarbinnen gewerkt moet worden. Ervaring leert dat creativiteit zegeviert wanneer die ontstaat in een beperkende context. Sommigen hebben eerst een box nodig vooraleer ze er uit kunnen denken. Bijvoorbeeld: we maken een film die zich afspeelt in deze wijk, we hebben twee opnamedagen, wat maken we? Het verhaal, de personages, staan volledig vrij.

Net zoals producers zijn de meeste jeugdwerkers manusje van alles en van alle leesten thuis, maar je kan onmogelijk de cameraman, regisseur én acteur zijn van de film die je gasten willen maken. Professionals betrekken kan een oplossing zijn. Resultaten in het jeugdwerk hoeven niet per se amateuristisch te zijn, integendeel: een machtig resultaat bevestigt het machtige proces. Omgekeerd dus ook: een erbarmelijk resultaat doet soms meer kwaad dan goed.

Een belangrijk aspect van creatie is dat jongeren altijd vanuit zichzelf kunnen vertrekken. Ze vertellen het verhaal dat ze zelf wil brengen. Praten ze een radio-uitzending vol over de prestaties van een lokale voetbalclub in derde klasse, of over de sierlijkheid van Beyoncé vergeleken met de lompe Madonna, of vertellen ze het verhaal van hun vlucht over de middellandse zee, dat kan. Creativiteit kan onbegrensd zijn. Het heeft de kracht om realiteit te herschapen en fantasieën tastbaar te maken. Laat dat nu ook net de meerwaarde van jeugdwerk zijn, en van goede cinema.