Gustav wilde vliegen, de grond onder zich laten en over de hoge muren vluchten. Gustav wilde vrij zijn. In tijden die wat beklemmend kunnen aanvoelen gaan we, net als Gustav, op zoek naar vrijheid. Van de valse vrijheid die we voelen wanneer we dingen kopen tot het plezante gevoel van een glaasje teveel. We vinden vrijheid in de natuur en buitenlucht, in het verleggen van onze fysieke grenzen. We zoeken vrijheid in onze directe omgeving en in onszelf. In creatieve uitlaatkleppen en lange staptochten. We ontsnappen in een serie die we bingewatchen en spelen nieuwe games in één ruk uit.

Ver weg en dichtbij

Dat gevoel van vrijheid, dat we voorheen verder weg gingen zoeken, tijdens lange vliegreizen naar andere continenten, vinden we nu achter de eigen voordeur. Net zoals we al jaren naar geluk en liefde zoeken, zoeken we naar vrijheid. (En is dat wel iets anders?) Soms lijkt het alsof alles samen aan het eind van de regenboog begraven ligt, terwijl het misschien al die tijd voor onze neus lag. En hoewel verlangen en dromen onze honger tijdelijk stillen, vinden we échte vrijheid niet in het willen, maar in het doen en zijn.

Gustav Mesmer was een Duitse man die meer dan 30 jaar in een psychiatrische instelling verbleef. Daar tekende hij vliegmachines, van zeppelin-motorfietsen tot propeller-gestuurde driewielers. Volwaardige voertuigen en simpele add-ons. Hij tekende, van kindertekening tot fantastische tableaus-vivants, schetste en schilderde, sommige daarvan bijna volwaardige technische plannen, op alles wat hij kon vinden. Van stukken hout en kartonnen dozen tot notitieboekjes en reclamefolders. Gustav wilde de wereld vanuit de lucht zien, hij wilde de muren van de instelling over vliegen. Hoewel hij bijna z’n hele leven in de psychiatrie doorbracht verhuisde hij op z’n 60ste naar een rusthuis. Z’n verzamelde werken verhuisde hij mee. Op z’n 60ste, na 30 jaar dromen en plannen, kon hij eraan beginnen: de bouw van zijn vliegmachines.

Beste buitenbeentje voor

Een journalist kwam het verhaal op het spoor en hielp Gustav niet enkel bij de realisatie, maar zorgde er ook voor dat z’n werk gedocumenteerd werd. Dat de machines gefotografeerd werden. Niet dat z’n vliegfietsen effectief de lucht in gingen, maar beeld je in: een man die 30 jaar droomt en die ideeën en dromen dan in de praktijk kan omzetten? Hij heeft er niet mee gevlogen, maar hij heeft ze gemaakt, en heeft er z’n hele leven aan gewijd. Gustav is een benijdenswaardige man. Ondanks zijn aandoening, ondanks zijn verblijf in de psychiatrie, ondanks alles, was hij niet enkel een gepassioneerd dromer, maar ook een echte doener. Hij maakte vliegmachines, en dat die niet werken, dat doet er niet toe. In het Duits zeggen ze ‘er hatte ein fliegend Herz’, ‘hij had een vliegend hart’. Als dat geen vrijheid is. Hij wordt niet voor niets de Icarus van Lautertal genoemd.

Gustav Mesmers werk wordt bestempeld als outsider art. Kunst door mensen met een mentale beperking. Werken op de dunne lijn tussen gek en geniaal. Als er outsider art bestaat, dan is er ook insider art. En als onze zoektocht naar vrijheid een kunstwerk is, dan zijn we misschien allemaal wel outsiders. Want geef toe: wie kleurt, schetst of schildert nu graag binnen de lijntjes?