Gepubliceerd op sociaal.net op 28 maart 2018.

Een jeugdwerker houdt een pleidooi voor assertiever sociaal werk. “Als we zelf niet meer durven of willen meevechten, dan is er geen sociaal werk meer.”

Bruggen verbranden

De job van sociaal werker is er een vol tegenstellingen. Afstand-nabijheid, rationeel-emotioneel, individueel-collectief, om er maar enkele te noemen.
Sociaal werkers schipperen en mediëren. Mensen aan de ene kant van de rivier, beleidsmakers aan de andere. We bouwen bruggen in een vaak mistige en grijze zone.

“Sociaal werk is job vol tegenstellingen.”

Daarbij moeten we op zoek gaan naar de juiste manier van werken in die specifieke context. We wegen af en hakken knopen door. We wegen misschien te vaak af en bouwen waarschijnlijk te vaak bruggen. Laten we meer bruggen verbranden.

Geitenwollensokken

Enkele dagen geleden kwam ik langs de nieuwe lokalen van de opleiding Sociaal Werk waar ik een viertal jaar geleden afstudeerde. Sinds kort staat daar in het groot ‘peace, love and unity is the key’ te lezen. Ter nagedachtenis van een overleden student schreven ze zijn slagzin op de muren.

Hoe mooi het gebaar ook is, het doet meer kwaad dan goed. Halen we opnieuw de geitenwollensokken vanonder het bed?

Vier jaar ervaring is niet veel, maar voldoende om te weten dat vrede, liefde en eenheid niet per se de sleutels zijn van goed sociaal werk. Het zijn hoogstens enkele getallen van het cijferslot.

Vrede, liefde en eenheid zijn niet de sleutels van wat sociaal werkers idealiter willen faciliteren. De volledige ontplooiing van de mens. Het versterken van mensen in hun kunnen, doen en zijn. Mensen in de mogelijkheid stellen om zelf deuren te openen of in te trappen, indien nodig. Mensen bruggen leren bouwen.

Toxisch

We stellen de mens centraal, met al zijn talenten, dromen, wonden en frustraties. We stellen de mens centraal in zijn context, het systeem waarin mensen zich bevinden. Die contexten kunnen toxisch zijn.

We vragen niet om vrede te sluiten met zo’n situatie. We vragen om oude wonden open te rijten en de confrontatie met pijnlijke gebeurtenissen aan te gaan.

“Vechten is zelden zacht of liefdevol.”

We vragen om te vechten. Voor jezelf. Voor je rechten. Dat vechten is zelden zacht of liefdevol. De uitkomst daarentegen wel.

Grijze zones

Het sociaal werk, in al zijn vormen en met al zijn methodieken, wordt door beleidsmakers liefst op een instrumentele manier ingezet. Daar, daarom en voor die duur.

Het gevaar schuilt niet per se in het feit dat dit gebeurt, want we slagen er vaak in om in de grijze zones te opereren en ervoor te zorgen dat we onze echte menselijke doelstellingen toch behalen.

Het ware gevaar schuilt in het sociaal werk zelf. Hoe sociaal werkers naar hun job kijken. Als we onze taken en opdrachten zelf gaan beschouwen als instrumenten in handen van beleidsmakers en voor het nastreven van beleidsdoelen, dan werken we dat systeem mee in de hand.

“We zijn geen entertainers of agenten.”

Als buurtwerkers niet durven protesteren tegen hun lokale beleidsmakers wanneer in de buurt dingen worden gedaan die de bewoners echt niet willen. Als sociale diensten gefrustreerd zuchten bij een ontbrekende stempel of een verkeerd document. Als we mensen niet leren vechten, of erger, als we zelf niet meer durven of willen meevechten. Dan is er geen sociaal werk meer. Dan zijn we entertainers, politieagenten en administratief medewerkers. Dan smelten we tijdens de Warmste Week.

Vikings

We moeten durven tonen waar we voor staan. We moeten verwachten van beleidsmakers dat ze de meerwaarde daarvan inzien.

“We moeten tonen waar we voor staan.”

Schipperen en bruggen bouwen, horen daar uiteraard bij, maar telkens in het belang van de mens. Het zijn de middelen die het doel dienen. Het zijn onze instrumenten.

We kunnen onze doelen alleen dienen zolang we op de juiste oever staan. We moeten evenzeer bereid zijn om de rivier over te steken als om de brug plat te branden.

Dat er achter de deur vrede, liefde en eenheid te vinden zijn, ontken ik niet, maar de sleutel wordt gekenmerkt door vurige eigenzinnigheid, onafhankelijkheid en doorzettingsvermogen.